Stal kwasoodporna czy nierdzewna?
Na rynku wyrobów ze stali odpornych na korozję potocznie używa się terminu stal kwasoodporna i stal nierdzewna. Obecnie oba terminy określają tą sama grupę materiałów, więc stal nierdzewna to to samo co stal kwasoodporna. W czasie obowiązywania starych polskich norm wyróżniano stale kwasoodporne i nierdzewne. W grupie stali nierdzewnych znajdowały się stopy z dodatkiem chromu, były to stale ferrytyczne. Natomiast mianem stali kwasoodpornej nazywano stale chromowo-niklowe i z dodatkiem molibdenu, czyli stale austenityczne. Do tej pory jednak wiele osób posługuje się taką terminologią, a warto wspomnieć, że taki podział stali już nie występuje w normach europejskich.
Obecnie podstawowa norma opisująca stale odporne na korozję to EN 10088, gdzie materiały dzieli się ze względu na główne własności użytkowe i wyróżnia stale nierdzewne, żaroodporne i żarowytrzymałe. Stale nierdzewne to takie, które mają dobrą odporność na jednorodny i lokalny atak środowiska, a ochronę przed korozją zapewnia im dodatek chromu (min 10,5%) w wyniku samoistnego powstawania na powierzchni ochronnej warstwy tlenków chromu (warstwa pasywna). Gatunki nierdzewne w normie EN mają numery stali przyporządkowane w zależności od udziału pierwiastków stopowych w zakresie numerów od 1.40xx do 1.45xx i 1.46xx. W tej grupie stali mamy gatunki jednofazowe – austenityczne, ferrytyczne, martenzytyczne, umacniane wydzieleniowo oraz dwufazowe ferrytyczno-austenityczny typu duplex.
Stale żaroodporne to głównie stale jednofazowe austenityczne lub ferrytyczne z dodatkiem aluminium i krzemu o dobrej odporności na utlenianie i działanie gazów i spalin w temperaturze powyżej 550°C. Dodatek krzemu i aluminium przy wysokim udziale chromu polepsza odporność stali na utlenianie w wysokiej temperaturze pracy. Natomiast dodatek niklu polepsza odporność na działanie atmosfer redukujących ograniczając też ryzyko nasiarczenia i nawęglenia stali w atmosferze eksploatacji. Stale żaroodporne w normie EN mają numery w grupie 1.47xx i 1.48xx.
Stale żarowytrzymałe to głównie stale o strukturze austenitycznej i martenzytycznej o dobrej odporności na odkształcenie pod wpływem długotrwałych obciążeń mechanicznych w wysokiej temperaturze (powyżej 500°C) – odporność na pełzanie. Gatunki tej w normie EN mają numery w grupie 1.49xx.
Bez względu na stosowane nazewnictwo (stal kwasoodporna, stal nierdzewna) trwałość stali odpornych na korozję zależy od prawidłowo dobranego materiału do danego zastosowania. Równie istotny jest stan dostawy materiału (wykończenie powierzchni), który może polepszyć odporność korozyjną w danym środowisku. Główna zasada w tym zakresie opiera się na chropowatości powierzchni. Im powierzchnia gładsza (niska chropowatość powierzchni) tym odporność korozyjna będzie wyższa. Dla tego samego gatunku stali wykończenie polerowane, szlifowane drobnym ziarnem będzie wolniej ulegać przebarwieniom pod wpływem warunków środowiskowych niż wykończenie z grubym szlifem. Istotne znaczenie ma także konserwacja powierzchni, która może odbywać się w sposób naturalny (zmywanie przez deszcz) lub być zaplanowana jako okresowe czyszczenie (zmywanie wodą lub dedykowanymi środkami). Należy pamiętać, że odporność na korozję stali nierdzewnych zależy od warstwy tlenków chromu naturalnie powstającej na ich powierzchni w środowisku tlenu. Wszystkie zanieczyszczenia stałe (brud, chlorki, obce związki) utrudniają odbudowę warstwy pasywnej, dlatego cykliczne czyszczenie ma kluczowe znaczenie w utrzymaniu dobrego wyglądu i braku oznak korozji na elementach ze stali nierdzewnych.
Dla uniknięcia nieporozumień w trakcie zamawiania i wyboru stali do danego zastosowania warto więc posługiwać się obecnie przyjętą terminologią i stosować nazwę stal nierdzewna wraz z odwołaniem do numerów gatunków stali wg obowiązującej normy EN 10088.